Dziecko w ujęciu metody Marii Montessori.

W pedagogice Marii Montessori dziecko jako „budowniczy samego siebie” zajmuje centralne miejsce.  Według badaczki dziecko to pełnoprawna istota ludzka, mogąca wywierać pozytywny wpływ na dorosłych. Dziecko i dorosły to różne byty, które wzajemnie na siebie wpływają.

W świetle metody Montessori nie należy pojmować dziecka jako miniatury osoby dorosłej, ze względu na posiadanie przez nie szeregu odmiennych przymiotów.  Dziecko przejawia zdecydowanie silniejszą potrzebę wyrażania siebie poprzez ruch, który umożliwia mu nabywanie wiedzy o otoczeniu, doskonaląc przy tym motorykę.

Maria Montessori wykazała, że każde dziecko jest inne, a jego rozwój przebiega według indywidualnie przez nie wypracowanego planu rozwojowego. W tym planie znajdują się wszystkie posiadane przez dziecko umiejętności, które pomagają mu w samodzielnej i efektywnej nauce.

Maria Montessori jako pierwsza użyła pojęcia, polaryzacji uwagi. Według niej polaryzacja następuje, gdy dziecko jest zainteresowane daną czynnością. Charakteryzuje się ona głęboką koncentracją i długotrwałym zainteresowaniem jednym przedmiotem lub czynnością. Zjawisko to może zaistnieć tylko wtedy, gdy praca dziecka pokrywa się z jego potrzebami rozwojowymi. Dziecko jest wówczas pochłonięte aktywnością, dzięki której dokonuje własnych odkryć, przeżywając jednocześnie radość oraz satysfakcję z efektu własnych działań.

Bardzo istotnym punktem dla pedagogiki Montessori jest wyodrębnienie przez nią „wrażliwych faz” w życiu dziecka, w oparciu o analizę jego cyklu rozwojowego. Dzięki temu badaczka wykazała paletę uwarunkowań i sytuacji mogących wpływać nie korzystnie na rozwój dziecka, a także takich, które intensyfikują jego rozwój.

Badaczka uporządkowała wrażliwe fazy w następujący sposób:

1. faza na język – występująca u dzieci w wieku od narodzin do 6 roku życia – w fazie tej dziecko jest odkrywcą, wykorzystując swoje zmysły do przyswajania niezbędnej wiedzy na temat specyfiki jego otoczenia (języka, kultury, itp.)
2. faza na moralność – występująca u dzieci od 6 do 12 roku życia - faza świadomej eksploracji świata. Sprzyja ona rozwojowi wyobraźni, a także abstrakcyjnego myślenia. Rozwija się także w niej umiejętność wykorzystywania wcześniej nabytej wiedzy w dalszych samodzielnie dokonywanych odkryciach.
3. faza na godność osobistą – występująca w wieku od 12 do 18 lat - faza ta charakteryzuje się poszukiwaniem przez młodego człowieka swojego miejsca w świecie, a także dokonywania pierwszych świadomych prób, uczestnictwa w nim.

Opracowanie pojęcia polaryzacji uwagi przyczyniło się do wysunięcia przez Marię

Montessori tezy, że w rozwojowi dziecka nie sprzyja gotowa wiedza przekazywana werbalnie, lecz samodzielne odkrycia dziecka i jego refleksja na temat otaczającej je rzeczywistości.

Dziecko w wieku przedszkolnym

Pedagogika wg. Montessori postrzega dziecko w wieku przedszkolnym jako wolnego człowieka, którego cechuje swoista impulsywność. Owa ruchliwość może się pozornie wydawać bezcelową, choć dobry obserwator dostrzeże w niej ukryty cel.

Dziecko poruszając się z miejsca na miejsce, czy biorąc do rąk różne przedmioty pozornie może wytwarzać niekontrolowany chaos, co w rzeczywistości jest niczym innym jak wybieraniem przez nie aktywności potrzebnej do prawidłowego rozwoju.

Co wpływa na proces nabywania wiedzy przez dziecko?

Dziecko chce się uczyć wszystkich rzeczy, które jest w stanie wykonać, nabywając wiedzę na tyle szybko, na ile potrafi.  Na zdolność do koncentracji wpływa jakość przedmiotu, który dziecko poznaje.

Nabywanie wiedzy przez dziecko jest zatem uzależnione od atrakcyjności samego procesu poznawania.

Istotna jest tu także kwestia uświadomienia dziecku, bądź nieuświadomienia czym jest sama nauka. Dziecko posiada naturalną potrzebę nauki, nie rozróżniając jej od zabawy. Owe zainteresowanie i naturalna radość wypływająca z nauki będzie trwała do momentu uświadomienia dziecku, że zabawa i nauka to dwie odrębne rzeczy. Aby zapewnić dziecku optymalny rozwój nie należy dokonywać więc tego typu sztywnych i typowych dla świata dorosłych rozgraniczeń.

Wolność w wyborze aktywności

Bardzo ważne w prawidłowym rozwoju dziecka jest umożliwienie mu wolnego wyboru pracy i zabawy. Choć działanie dziecka cechuje impulsywność, nie należy zapominać, że podświadomie doskonale wie ono, co jest dobre dla jego rozwoju.

Opiekun i wychowawca powinien zadbać o właściwe przygotowanie otoczenia, w którym dziecko będzie się poruszać. Otoczenie musi być dostosowane w taki sposób, aby umożliwić dziecku samodzielną w nim aktywność.  Sale należy wyposażyć w regały z pomocami naukowymi, do których dziecko będzie mieć swobodny dostęp, co umożliwi mu wybór przedmiotu, który w danej chwili je zainteresuje.

Podążając według zasad Marii Montessori należy zawsze pamiętać, że dziecko nie dąży do ideału, lecz do osiągnięcia granicy swoich możliwości rozwojowych.